Nadnercza

Nadnercza

Nadnercza znajdują się przednio do dogłowowej powierzchni nerek. W gruczołach tych wyróżnia się dwie części odgrywające różne działanie hormonalne: kora nadnerczy i rdzeń nadnerczy. Ponadto, kora nadnerczy składa się z trzech warstw: warstwa zewnętrzna (zona glomerulosa) nazywana warstwą kłębkowatą, warstwa środkowa (zona fasciculata) nazywana warstwą pasmowatą, warstwa wewnętrzna (zona reticularis) nazywana warstwą siatkowatą. W warstwach tych produkowane są hormony steroidowe nazywane kortykosteroidami (Greco i Stabenfeldt 2007; Martin i Crump 2003). Hormony te powstają z cholesterolu. Głównymi hormonami steroidowymi produkowanymi w korze nadnerczy są glikokortykosteroidy oraz mineralokortykosteroidy. Innymi hormonami steroidowymi syntetyzowanymi przez komórki kory nadnerczy są androgeny i estrogeny, jednakże w warunkach fizjologicznych synteza tych hormonów w korze nadnerczy jest niewielka (Greco i Stabenfeldt 2007).

Głównym mineralokortykosteroidem jest aldosteron produkowany przez komórki warstwy kłębkowatej kory nadnerczy. Synteza i uwalnianie tego hormonu regulowane są przez układ renina-angiotensyna oraz stężenie jonów sodu i potasu we krwi. Głównym efektem działania tego hormonu jest zatrzymywanie jonów sodu w organizmie oraz zwiększenie wydalania jonów potasu, co pozwala utrzymać prawidłową równowagę sodowo-potasową organizmu, objętość płynów oraz ciśnienie krwi (Greco i Stabenfeldt 2007; Martin i Crump 2003; Tan i wsp. 2004).

Głównym hormonem produkowanym u psów i kotów w warstwie pasmowatej i kłębkowatej kory nadnerczy jest kortyzol (Greco i Stabenfeldt 2007). Synteza i wydzielanie glikokortykosteroidów regulowana jest przez oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczową, w której wydzielany przez przysadkę hormon adrenokortykotropowy stymuluje sekrecję glikokortykosteroidów. Hormony te wpływają na metabolizm węglowodanów, białek i lipidów oraz prawidłowe funkcjonowanie różnych układów takich jak: układ gruczołów dokrewnych, mięśni szkieletowych, skóry, układu sercowo-naczyniowego, nerek oraz układu odpornościowego (Martin i Crump 2003). Glikokortykosteroidy biorą również udział w utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi, stymulują katabolizm białek, lipolizę, redystrybucję tłuszczu do wątroby i jamy brzusznej, oraz wydalanie wody (Greco i Stabenfeldt 2007; Martin i Crump 2003).

Drugą część gruczołów nadnerczowych stanowi ich rdzeń, z którego uwalniane są hormony nazywane katecholaminami (Martin i Crump 2003). Epinefryna jest główną katecholaminą wydzielaną przez rdzeń nadnerczy. Pozostałe katecholaminy (takie jak norepinefryna i dopamina) stanowią prekursory dla epinefryny. Hipoglikemia (obniżenie stężenia glukozy we krwi) oraz nagły stres są głównymi stymulatorami uwalniania katecholamin. Odpowiedź tkankowa na działanie katecholamin zależna jest od typu receptorów adrenergicznych (α 1 , α 2 , β 1 , β 2 ) występujących w danej tkance. Z tego właśnie powodu katecholaminy powodują skurcz naczyń krwionośnych (zwężenie ich światła) w skórze i narządach wewnętrznych i równocześnie rozkurcz naczyń krwionośnych (rozszerzenie ich światła) w mięśniach szkieletowych. Ponadto, katecholaminy zwiększają pojemność wyrzutową serca oraz skurcz obecnych w skórze mięśni odpowiedzialnych za zjeżenie włosów. Te działanie katecholamin związane są z reakcją walki lub ucieczki. Ponadto, katecholaminy stymulują glikogenolizę (uwalnianie glukozy z glikogenu stanowiącego magazyn glukozy w organizmie) w wątrobie i mięśniach szkieletowych, co jest reakcją na hipoglikemię (Greco i Stabenfeldt 2007; Martin i Crump 2003)

Piśmiennictwo:

Greco D.S., Stabenfeldt G.H. Endocrine Glands and Their Function. In: Cunningham J.G. and Klein B.G. (eds.) Textbook of Veterinary Physiology. 4 th ed. Saunders Elsevier, St. Louis, 2007b, pp. 428-464.

Martin P.A., Crump M.H. The Adrenal Gland. In: Pineda M.H. and Dooley M.P. (eds.) McDonald’s Veterinary Endocrinology and Reproduction. 5 th ed. Blackwell Publishing, Ames, 2003b, pp. 165-200.

Tan L.-B., Schlosshan D., Barker D. Fiftieth anniversary of aldosterone: from discovery to cardiovascular therapy. International Journal of Cardiology, 2004, 96, 321-333.